"Σούλι 250 χρ. ελεύθερο κι αυτόνομο κράτος"

Λίγοι γνωρίζουν την αληθινή ιστορία του Σουλίου  κι ακόμα λιγότεροι γνωρίζουν ότι ήταν μιά αυτόνομη πολιτεία- κράτος , που άντεξε 250 χρόνια  ελεύθερη  επί Τουρκοκρατίας.
Ψάχνοντας για φωτό του Σουλίου  ανακάλυψα οτι η χρυσή αυγή έχει καταθέσει στεφάνι εκεί.Τώρα τι σχέση έχουν οι χρυσαυγίτες με τους Σουλιώτες ή τι σχέση φαντάζονται ότι έχουν, είναι ένα άλλο μεγάλο θέμα. Το να  οικειοποιούνται τους ήρωες και τα σύμβολα ενός λαού κάποιοι τυχαίοι απατεώνες είναι τουλάχιστον προσβολή. Προβληματίστηκα αν θα έπρεπε να γράψω αυτό το άρθρο φοβούμενη μην χαρακτηριστώ εθνικίστρια . Είναι επίσης τραγικό στις μέρες να φοβόμαστε να μιλήσουμε για την ιστορία του τόπου μας η για την αγάπη που έχουμε  προς την πατρίδα μας για τον ίδιο λόγο. Αν μη τι άλλο έχουμε χρέος να την σεβόμαστε αν όχι να την αγαπάμε. Όπως επίσης να τιμάμε και τους ήρωες της και προγόνους μας χωρίς φόβο και πάθος , χωρίς έπαρση και αλαζονία και προπάντων χωρίς φανατισμό . Καλώς η κακώς γεννήθηκαμε σ' αυτή τη χώρα ,σ' αυτή τη ζωή  γαλουχηθήκαμε με την ιστορία της , τα ήθη και έθιμα της, τις παραδόσεις της. Ενα κομμάτι της προσωπικότητας μας οφείλεται σ' aυτήν την μητέρα, γιατί η πατρίδα μας είναι μια μεγαλύτερη μητέρα και μια ακόμα μεγαλύτερη είναι η ολόκληρη η γη.  Ως Ηπειρώτισσα νιώθω χρέος μου να γράψω και να δημοσιεύσω την ιστορία της ιδιαίτερης πατρίδας μου που είναι το Σούλι και μέσα απ΄ αυτό,  να τιμήσω εκείνους που αγωνίστηκαν και κατάφεραν να ζήσουν το όνειρο τους , το όνειρο της ελευθερίας , με αυτοοργάνωση και αυτοδιάθεση χωρίς εξουσίες και αφεντικά. Για μένα το Σούλι ήταν ένα αναρχικό χωριό και οι Σουλιώτες αναρχικοί με ανυπότακτες καρδιές. 

Τι ήταν το Σούλι και η «Σουλιώτικη Συμπολιτεία».

Γύρω στο 1550(α) πολλοί χριστιανοί που ήθελαν να αποφύγουν την κατάπίεση και τον αναγκαστικό εξισλαμισμό των Τούρκων, ανέβηκαν στα Κασσιώπια όρη (σε μια τοποθεσία, η οποία βρίσκεται περίπου 100 χμ. Νοτιοανατολικά από τα Γιάννενα) και ίδρυσαν  εκεί το χωριό Σούλι. Το Σούλι βρίσκεται σε μια μικρή πεδιάδα, στην κορυφή ενός απότομου υψώματος, 600 μέτρα πάνω από την κοίτη του ποταμού Αχέρoντα. Ένα απότομο και πολύ επικίνδυνο μονοπάτι κατεβαίνει στο ποτάμι, ενώ πίσω του υψώνεται μια επιβλητική αλυσίδα βουνών, που ήταν η φυσική άμυνα του Σουλίου.

Με την προσέλευση πολλών κυνηγημένων από τους Τούρκους Xριστιανών οι οποίοι εύρισκαν στο Σούλι καταφύγιο, δημιουργήθηκαν άλλα τρία χωριά πάνω στους ίδιους βράχους, (που ήταν ένα είδος φυσικών Κάστρων), κι έτσι σχηματίστηκε το «τετραχώρι», που το αποτελούσαν τα χωριά : Σούλι,  Σαμονίβα,  Κιάφα,  και  Αβαρίκος.

Όταν το τετραχώρι δεν μπορούσε να χωρέσει τους καινούργιους χριστιανούς, που συνεχώς ερχότανε για να ξεφύγουν την τουρκική καταπίεση, επειδή «Κατέφυγον εις Σούλιον άπαντες οι λίθον ξηρόν αντί δούλου θανάτου ασμένως προαιρούμενοι» (β), σχηματίστηκαν άλλα εφτά χωριά στις πλαγιές και στους πρόποδες των Κασσιώπιων βουνών. Τα χωριά αυτά ήταν :
το Τσεκουράτι, το Περεχάτι, τα Βίλια, το Αλποχώρι, η Κοντάτες, η Γκιονάλα, και η Ρουσιάτσα.

Συνολικά τα έντεκα αυτά χωριά, που αποτελούσαν την «Σουλιώτικη Συμπολιτεία», είχαν πληθυσμό έξι χιλιάδες κατοίκους, από τους οποίους οι 2000 ήταν πολεμιστές. Από την ίδρυσή της (1550) μέχρι την εγκατάλειψη του Σουλίου (1803) η Σουλιώτικη Συμπολιτεία ήταν πάντα αυτόνομη, ανεξάρτητη και ελεύθερη.

Οι Σουλιώτες δεν ήταν μόνο ελεύθεροι και ανεξάρτητοι, εν μέσω καταπιεστικής Τουρκοκρα-τίας, αλλά είχαν καταφέρει  «δια των όπλων να κυριεύσουν εκ των Αγάδων Μαργαριτίου και εκ του Ισλάμ Πρόνιου της Παραμυθίας  εξήκοντα έξ χωρία»(γ), τα οποία πλήρωναν σ’αυτούς φόρο υποτέλειας. Οι κάτοικοι των χωριών αυτών ονομάζονταν «παρασουλιώτες».

Η αρχή του Δημοσίου Δικαίου, που σκέφθηκαν μόνοι τους και εφάρμοζαν οι Σουλιώτες ήταν η παρακάτω :
«Οι τόποι τους οποίους κατέχουν οι Τούρκοι, δεν ανήκουν εις τους Τούρκους. Είναι οι τόποι των πατέρων μας. Οι πατέρες μας εστερήθησαν αυτούς δια της βίας και ημείς τα τέκνα των και οι κληρονόμοι των, έχομεν δικαίωμα να ανακτήσωμεν, δια να ζήσωμεν, ο,τι δυνάμεθα δια της δυνάμεως να ανακτήσωμεν. Ως προς τους Έλληνας και τους λοιπούς Χριστιανούς, οι οποίοι μοχθούν χάριν των Τούρκων, άς λάβουν τα όπλα μαζί με ημάς δια να ανακτήσουν την κοινήν χώρα, ή ας υποταχθούν, ώστε ημείς να μεταχειρισθώμεν αυτούς, όπως εκείνοι, οι οποίοι μας είχον αρπάσει την χώραν».

Με άλλα λόγια έδιναν οι Σουλιώτες στους εαυτούς τους το δικαίωμα να «ανακτήσουν δια της δυνάμεως» (δηλαδή με πόλεμο) όσους τόπους μπορούσαν, και ακόμα μεταχειριζόταν τους λοιπούς Έλληνες και Χριστιανούς, αυτούς που δεν έπαιρναν τα όπλα για να πολεμήσουν μαζί τους, και οι οποίοι «μοχθούσαν χάριν των Τούρκων», όπως οι Τούρκοι τους ραγιάδες τους. Τους ανάγκαζαν δηλαδή να πληρώνουν στη Σουλιώτικη Συμπολιτεία φόρους υποτέλειας.  Αυτά ήταν τα έσοδα τους.

Υποσημειώσεις :

(α) Ο Χριστόφορος Περραιβός στο Βιβλίο του «Ιστορία του Σουλλίου και Πάργας» που εκδόθηκε το 1803 στο Παρίσι γράφει : «. . . όθεν καθ’ όλας αυτάς τας διηγήσεις , η χρονολογία του   Σουλλίου πιθανόν να μην υπερβαίνει τα δια-κόσια πεντήκοντα έτη.» (1803 - 250 = 1553).   Πρέπει επομένως το Σούλι να πρωτοκατοικήθηκε γύρω στα 1550

(β) I. Λαμπρινίδης, «Ηπειρωτικά Μελετήματα».

(γ) I.. Λαμπρινίδης , «Ηπειρωτικά Μελετήματα», 1880, 

Η Οργανωτική δομή της Σουλιώτικης Συμπολιτείας.

Η μονάδα μέτρησης του πληθυσμού στους Σουλιώτες ήταν η Οικογένεια. Όλες οι συγγενικές οικογένειες αποτελούσαν μία Φάρα, ή γένος (ζ) στα ελληνικά.
«Εκάστη φάρα πείθεται εις τον διακεκριμμένον, και σημαντικώτερον  φύλαρχό της(η). Εις το Σούλλι κατώκουν τετρακόσιαι πεντήκοντα οικογένειαι, φυλαί δε αι εξής : Τζαβελλάται, Βοτζαράται, Δρακάται, Δαγκλιάται, Κουτζομικάται, Μπουτζάται, Σιάται, Καλογεράται,
Καραμπινάται, Βελιάται, Θανασάται(θ),  Κασκαράται, Τοράται, Μαντζάται, Παππαγιαννάται, Βασιάται, Τοντάται, Παλαμάται, Ματάται, Μπουζμπάται.
Εις την Κιάφαν, οικογένειαι ενενήκοντα, φυλαί δε τέσσερεις : Ζερβάται, Νικάται,Φωτάται, Πανταζάται.
Εις τον Αβαρίκον οικογένειαι εξήκοντα πέντε, φυλαί τρείς : Σαλαράται, Μπουφάται, Τζιορίται.
Εις την Σαμωνίβαν, οικογένειαι πεντήκοντα φυλαί τρείς :  Μπεκάται, Δαγκλιανάται, Ηράται.»
Όλες οι φάρες από το Τετραχώρι και το Εφταχώρι ήταν 45.

Την Σουλιώτικη Συμπολιτεία, που ιδρύθηκε γύρω στα 1500, την αποτελούσαν τα κύρια Σουλιτοχώρια, δηλαδή το Τετραχώρι και το Επταχώρι. Γύρω από αυτά,  και κάτω από αυτά, υπήρχαν τα 66 χωριά των παρασουλιωτών περιοίκων.  Το πολίτευμα της Σουλιώτικης Συμπολιτείας λειτουργούσε σύμφωνα με μια σειρά από άγραφους νόμους.
Θεμελιώδεις θεσμοί(ι) ήταν :
   Η Εκκλησία του Δήμου.
   Η Γερουσία.
   Οι πολέμαρχοι με το πολεμικό Συμβούλιο.
Η εκκλησία του Δήμου συνεδρίαζε στον Αη-Δονάτο σε κρίσιμες περιστάσεις, όταν επρόκειτο να ληφθεί σοβαρή απόφαση για πόλεμο ή για ειρήνη.
Η Γερουσία είχε νομοθετικές δικαστικές, πολιτικές και ποινικές αρμοδιότητες, την συγκροτού-σαν οι αρχηγοί από τις 45 Φάρες.

Ο Χρ. Περραιβός γράφει σχετικά : « ουδένα νόμον γραπτόν, ούτε δικαστήριον τακτικό είχον οι Σουλλιώται, αλλά, δια την εσωτερικήν ευταξίαν, και πειθαρχίαν, όταν τις των πολιτών ήθελε πράξη τι αμάρτημα συνήρχοντο οι προεστώτες των φυλών, εξέταζον την υπόθεσιν και εξέδιδον την απόφασιν προφορικώς, εις την οποίαν άνευ προφασιολογίας ώφειλεν ο καταδικασθείς να υπακούση, τουναντίον, υποχρεούτο η φυλή του να εκτελέση την απόφασιν δια της βίας.»

Δεκαμελές πολεμικό Συμβούλιο με τους αρχηγούς από τις 10 κυριότερες φάρες περιστοίχιζε τον Πολέμαρχο ο οποίος ήταν ο αρχηγός της μεγαλύτερης φάρας. Συνήθως κάποιος Τζαβέλας, ή κάποιος Μπότσαρης.

Οι Σουλιώτες δεν ασκούσαν κανένα επάγγελμα, εκτός από την κτηνοτροφία και τον πόλεμο, με τον οποίον προστάτευαν την ελευθερία τους και λεηλατούσαν του Αγάδες και τους Μπέϊδες της ευρύτερης περιοχής. Ο Περραιβός γράφει σχετικά. :
«. . ούτε τέχνην, ούτ’ εμπόριον μετεχειρίζετό τις εξ αυτών, το μόνον και κύριον επάγγελμά των είναι η κτηνοτροφία. Όλη η σπουδή και αφοσίωσίς των παιδιόθεν περιστρέφεται εν τοις όπλοις, τα οποία περιπατούντες, καθήμενοι, τρώγοντες και κοιμώμενοι δεν αμελούσι.»

http://www.souli.8m.com/history.html#

Σημαντικός δε ήταν και ο ρόλος των γυναικών , τις οποίες σέβονταν οι Σουλιώτες.
Οι γυναίκες ήταν δίπλα στους άντρες τους στις μάχες , πολεμούσαν αλλα και κουβαλούσαν πολεμοφόδια, τρόφιμα, η ότι άλλο ήταν αναγκαίο.
 Παρατηρούσαν τους μαχητές , εγκωμίαζαν τους ανδρείους , έψεγαν τους άνανδρους , "η παρουσία τους στίς μάχες ωφελούσε τα μέγιστα , επειδη αναζωπύρωνε την φιλοτιμία και την άμιλλα των ανδρών " γράφει ο Περραιβός στο βιβλίο του .
Οταν δε φιλονικούσαν οι άντρες μεταξύ τους κι έμπαιναν οι γυναίκες στη μέση να τους χωρίσουν είτε με καλό τρόπο είτε με άγριο εκείνοι υποχωρούσαν γιατί το θεωρούσαν ντροπή και μικροπρέπεια να αντιστέκονται στις γυναίκες.

Το Σούλι αποτελούσε πρότυπο και παράδειγμα για όλη την τότε σκλαβωμένη Ελλάδα. Χωρίς το Σούλι που άντεξε250 χρόνια ίσως να μην υπήρχε επάνασταση.
Άλλωστε κάποιες ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι η επανάσταση ξεκίνησε απο το Σούλι και τον Μάρκο Μπότσαρη το 1820 περισοοτερα μπορείτε να διαβάσετε εδω.

http://koutalianossimos.wordpress.com/2013/09/26/%CE%BF%CE%B9-%CF%83%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%B9%CF%89%CF%84%CE%B5%CF%83-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B7-%CE%B5%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-1821/